İleri yaş ve engelli turizmi;  65 yaş üzerinde bulunan ve engelli bireylere yönelik gerçekleştirilen turizm faaliyetleridir.  Doğuştan ya da sonradan yaşanan bir olay üzerine bedensel, zihinsel, ruhsal ya da sosyal yeteneklerini çeşitli derecede kaybeden kişiler engelli olarak nitelendirilir. Engelli bireyler için rehabilitasyon ve destek kapsamında çeşitli turistik ziyaretlere ilgi son yıllarda büyük bir artış gösterdi.

Günümüzde ülkemizde ve dünyada engelli bireylerin sosyal hayata kazandırılması çok önemli bir devlet politikası haline geldi. Çalışma hayatı başta olmak üzere birçok alanda engelli bireyler için özel önlemler alındı ve fırsatlar yaratıldı. Turizm sektöründe de bu bireylere yönelik engelli turizmi büyüyen bir alan haline geldi.

Türkiye İstatistik Kurumu verileri incelendiğinde ülkemizde 83 milyonluk nüfusun yarısı kadarı 29 yaş altı bireylerden meydana geliyor. Ülkemizde 7-8 milyon civarında 65 yaş ve üzeri nüfus bulunuyor.  50-64 yaş arası kesim de bu rakama eklendiğinde ileri yaş grubu 15 milyona yaklaşıyor.  Bu verilerden yola çıkarak son yıllarda ileri yaş ve engelli turizmi büyük bir gelişme göstermiştir.

İleri Yaş ve Engelli Turizmi Sorunları Nelerdir?

İleri yaş ve engelli insan grubu son yıllarda ülkemizde birçok bölgede dikkate alınmaya başladı. Profesyonel işletmeler ve turizm acenteleri engellilere ve ileri yaş grubuna yönelik daha nitelikli turizm projeleri geliştirmeye başladı.

İleri yaş ve engelli turizmine yönelik bazı sorunlar şu şekildedir;

• Engellilerin kullanabileceği toplu taşıma araçları yetersiz kalıyor.
• Müze ve ören yerleri engellilerin şartlarına uygun olarak düzenlenmemektedir.  Kaldırım engelleri, engelli tuvaleti, engelli rampaları gibi alanlar oluşturulmamaktadır.
• Engellilere yönelik serbest park alanı ve engeli park alanları oluşturulmamaktadır.
• Engelli bireylerin kullanabileceği telefon kulübeleri yetersizdir.
• Turistlerin kullandığı hastane, karakol, turizm tanıtım merkezi gibi mekanlar engellilerin faydalanmasında yetersiz kalmaktadır. Bina giriş sorunları ve donanım yetersizliği en büyük sorunlar arasında yer alıyor.
• Problem yaşayan engellilerin başvurabileceği özel merciler oluşturulmamaktadır.
• Turizm kanunlarında 80 üzeri odası bulunan işletmeler %1 oranında engelli odası bulundurmalıdır. Ancak otellerin önemli bir bölümü bu düzeyi en dipte tutmaktadır. Bu yüzden grup halinde turistik faaliyette bulunmak isteyen engelli bireyler için tesisler yetersiz kalmaktadır.
• Mevcut engelli odalarının önemli bir bölümü ülkemize ihtiyaçları karşılayacak düzeyde değildir.
• Tesislerde tuvalet, yeme içme alanları, mola alanları gibi ortak alanlarda engelli bireylerin kullanabileceği düzenlemelere önem verilmemektedir.

Yukarıdaki tüm problemler ülkemizde özellikle engelli bireylere yönelik turizm faaliyetlerinin gelişmesine engel olmaktadır.

Türkiye’de İleri Yaş ve Engelli Turizmi

Türkiye turizm alanında yatırımlarını ve hizmet kalitesini her geçen gün ilerletmektedir. Ancak ülkemizde engelli bireylerin  turistik ihtiyaçlarına yönelik kapasite ve kalite henüz dünyanın gerisinde yer almaktadır. Ülkemizde sadece büyük oteller ve tesislerde engelli bireylere yönelik düzenlemeler yapılmaktadır.

Ülkemizde hem engelli bireylerin sayısı hem de dünyada turizm alanında fiyat ve kalite anlamında tercih edilmemiz engelli bireylerin de radarına girmemizde etkili oluyor. Ancak işletmeler engelli bireylere yönelik çalışmalar yürütmekte geri planda kalıyor.

Engelli turizmi dünyada son 10 yıldır gelişmeye başlayan bir kavramdır. Bu yüzden ülkemizde engelli turizmine yönelik faaliyet yürüten acente sayısı da çok azdır. Üstelik bu alanda akademik ve bilimsel destekleyici çalışmalar da yeterli düzeyde değildir.

Ülkemizde ileri yaş ve engelli turizmi kapsamında daha çok termal turizm faaliyetleri yürütülmektedir. Oysa ki engelli bireyler termal ihtiyaçlar dışında yaz turizmi, dini turizm gibi birçok farklı alanda talepleri olan bir kitledir.

Devlet politikası olarak engelli bireylere yönelik faaliyet gösteren işletmelere dikkat çekici destekler ve teşvikler verilirse ülkemiz ileri yaş ve engelli turizminde en çok tercih edilen ülkelerden biri haline gelebilir.

Dünyada İleri Yaş ve Engelli Turizmi

Dünyada Birleşmiş Milletler tarafından engelli bireyler 1997 yılında dünyanın en büyük azınlığı olarak nitelendirildi. Bu mesaj aslında dünyadaki gelişmiş ülkelerde turizm sektörü için en büyük otel pazarı olarak algılandı ve bu yönde çalışmalar başladı.

 Dünyada engelli turizmi kapsamında bazı rakamlar şu şekildedir;

• Avrupa ülkelerinde her yıl 10 milyon civarında engelli birey en az bir defa yurtdışı seyahati gerçekleştiriyor.
• Avrupa ülkelerinde her yıl 20 milyon engelli birey ülke içi seyahat gerçekleştiriyor.
• Avrupa ülkelerinde her yıl 25 milyon civarında engelli birey günlük gezilere katılıyor. 

Avrupa’da engelli bireyler en az bir refakatçi ile geziler gerçekleştiriyor. Bu rakam 35 milyonluk bir engelli turizmi pazarının oluşmasını sağlamaktadır. Bu rakama Amerika Birleşik Devletleri de eklendiğinde 100 milyona yakın bir kitle ortaya çıkıyor. Ayrıca her yıl Çin’de engelli turizm kişi potansiyeli 75 milyon civarındadır.

Dünyanın gelişmiş ülkeleri ileri yaş ve engelli turizmi konusunda büyük çalışmalar yürütüyor. Bu ülkelerde engellere yönelik tesis yeterlilikleri, tur programları ve özel faaliyetler yürütülüyor. Ülkemiz de özellikle Avrupa’daki engelli turizmi pazarından önemli bir gelir elde edebilecek potansiyele ulaşabilir.

İleri Yaş ve Engelli Turizmi Nasıl Geliştirilebilir?

Ülkemizde engelli turizm konusunda büyük bir potansiyel bulunuyor. Ancak bu konuda adım atan tesis ve acente sayısı çok azdır. İleri yaş ve engelli turizmini geliştirebilecek bazı öneriler şu şekildedir;

• Engellilere yönelik hizmet vermeyi hedefleyen işletmelere devlet teşvikleri verilebilir.
• Engellilere hizmet veren butik oteller açılabilir.
• Üniversiteler ve Turizm Bakanlığı tarafından otel, restoran ve diğer turistik tesislere engelli turizm potansiyeliyle ilgili araştırma ve eğitimler gerçekleştirilebilir.
• Otellerde yer alan engelli odalarının kapasiteleri arttırılabilir. Engelli kapasiteleri artan otellerde engelli bireylerin oluşturduğu gruplar önemli bir müşteri kitlesi olacaktır.
• Özellikle termal turizm alanında hizmet veren otel ve tesislerde engellilere yönelik oda sayısı oranı arttırılabilir.
• Bakanlık tarafından engelli pazarına yönelik broşür ve farklı tanıtım materyalleri üretilebilir.

Ülkemizde özellikle engellilere yönelik faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları tarafından düzenlenen çalışmalar ve etkinlikler artarsa engelli turizm pazarına yönelik faaliyetler de artabilir. Türkiye’de nüfusun %15’e yakını engelli bireylerden meydana gelmektedir.  Bu yüzden engelli bireylere yönelik turizm faaliyetlerinin ilerleyen yıllarda dünya standartlarını yakalaması beklenmektedir.

Son Söz

İleri yaş ve engelli turizmi dünyada turizm sektörü için çok önemli bir kitledir. Dünyaca ünlü birçok işletme ve tesis yatırımlarını bu kitleye yönelik yapmaktadır. Ülkemizde de ileri yaş ve engelli turizmi alanında girişimler ve faaliyetler her bölgede hız kazanmaktadır.